Czy Frankowicze mają szanse na odszkodowanie od banku ?
Czy po stwierdzeniu nieważności umowy kredytu frankowego, Kredytobiorcom należy się od Banku odszkodowanie za korzystanie z udostępnionych przez Nich na Jego rzecz środków?
Naszym zdaniem – odpowiedź na wyżej postawione pytanie jest twierdząca.
Bezpośrednią przyczyną stwierdzenia nieważności umowy kredytu frankowego jest co do zasady bezprawne działanie Kredytodawcy. Bank, wprowadzając do wzorców umów zawieranych z Konsumentami klauzule abuzywne, pobiera na ich podstawie środki pieniężne wpłacane przez Kredytobiorców, czym działa na niekorzyść Kontrahentów, uzyskując niczym nieuprawnioną korzyść majątkową.
Ponadto swoim nieuczciwym zachowaniem, Bank bez wątpienia wyrządza Konsumentom szkodę, polegającą m.in. na:
- życiu w nieustającym stresie związanym z niestabilnością kursu CHF oraz nadmierną wysokością rat kredytu,
- problemach zdrowotnych – także na podłożu psychicznym,
- problemach finansowych wynikających z wysokości rat kredytu, co może prowadzić do obniżenia standardu jakości życia, a nawet konfliktów międzyludzkich,
- pozbawieniu możliwości umieszczenia środków pieniężnych na lokacie przynoszącej regularny zysk lub też inwestowania ich w rozwój działalności gospodarczej.
Na jakiej podstawie prawnej Kredytobiorcy mogą dochodzić przedmiotowego roszczenia? Wydaje się, że możliwości jest kilka:
1. Przepisy o „bezpodstawnym wzbogaceniu”, tj. art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.
Z orzecznictwa TSUE wynika, że rozliczenie bezpodstawnego wzbogacenia należy uznać za jedną z podstawowych zasad unijnego porządku prawnego (np. wyrok TSUE z dnia 23 listopada 2004 r., T-166/98, pkt 160, ECLI:EU: T:2004:337).
Bezpośrednim celem instytucji „bezpodstawnego wzbogacenia” jest przywrócenie równowagi między zubożonym a wzbogaconym w myśl zasady, że każdy, kto uzyskał nieuzasadnioną korzyść, powinien ją zwrócić temu, komu miała ona przypaść, zgodnie z regułami systemu prawa.
Na mocy nieważnej umowy kredytu frankowego, Kredytobiorcy w trakcie całego okresu jej trwania dokonują wpłat na rzecz Banku. Kredytodawca niewątpliwe uzyskuje przysporzenia majątkowe na skutek korzystania z udostępnianych mu środków, bowiem generuje zysk z każdej złotówki przekazanej mu przez Konsumentów. W związku z nieważnością umowy, Bank ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec Kredytobiorców oraz jest zobowiązany do zwrotu na ich rzecz korzyści uzyskanych w związku z korzystaniem z ich środków.
Powyższe uzasadnia dochodzenie przez Kredytobiorców od Banku zwrotu uzyskanej korzyści – na mocy przepisów dot. instytucji „bezpodstawnego wzbogacenia”.
2. Przepisy o „czynach niedozwolonych”, tj. art. 415 oraz 416 k.c.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego odpowiedzialność za czyn niedozwolony nigdy nie jest wyłączona, jeśli spełniają się jej przesłanki. Odpowiedzialność deliktowa może pozostawać w zbiegu z bezpodstawnym wzbogaceniem (art. 414 k.c.).
Bank jako autor nieważnej umowy kredytu oraz przedsiębiorca ponosi winę w skonstruowaniu kontraktu, który okazał się wadliwy i nieważny ex lege, ze skutkiem ex tunc.
Art. 416 k.c. ustala zasadę, że odpowiedzialność osoby prawnej związana jest z winą organu. Konieczne jest więc ustalenie bezprawnego i zawinionego charakteru zachowania piastuna organu. Skoro umowa skonstruowana przez Bank, w imieniu którego działają należycie umocowane osoby, została uznana za nieważną, to nie ulega wątpliwości, że działanie organów było bezprawne i zawinione.
Pomiędzy szkodą, którą ponoszą Kredytobiorcy, a zdarzeniem powodującym szkodę niewątpliwie występuje związek przyczynowy. Gdyby Umowa nie została skonstruowana wadliwie, to po stronie Konsumentów nie wystąpiłaby szkoda, bowiem brak byłoby podstaw do upadku umowy.
Kredytodawca powinien więc zrekompensować Konsumentom szkodę wyrządzoną własnym czynem niedozwolonym.
3. Przepisy o „odpowiedzialności kontraktowej”, tj. art. 471 k.c.
Działanie Banku, który skonstruował wadliwą umowę kredytu frankowego można kwalifikować także jako nienależyte wykonanie zobowiązania. W razie wyrażenia poglądu, że umowa w ramach zastosowania sankcji z art. 385[1] k.c. staje się nieważna dopiero po wyrażeniu przez konsumenta świadomej i wyraźnej zgody na taki skutek, to w okresie pomiędzy podpisaniem umowy a dniem jej upadku występuje stan bezskuteczności zawieszonej. Postanowienia abuzywne nie obowiązują więc od dnia podpisania umowy, a ewentualna nieważność kontraktu następuje dopiero z dniem złożenia oświadczenia przez konsumenta.
Skoro zaś Bank wykonywał umowę w oparciu o nieobowiązujące przepisy umowne, to również nienależycie wykonywał swoje zobowiązanie. Skoro strony uzgodniły, że to Bank będzie obliczał wysokość raty i ją pobierał, a on dokonywał tych czynności nieprawidłowo, to niewątpliwie miało miejsce nienależyte wykonywanie zobowiązania.
Powyższe świadczy więc o istnieniu kilku podstaw prawnych, na podstawie których Kredytobiorcy mogą, po stwierdzeniu nieważności umowy kredytu frankowego, dochodzić odszkodowania za korzystanie przez Bank ze środków udostępnionych mu na podstawie nieważnego kontraktu. Na marginesie należy wskazać, że na dopuszczalność rozważenia przez Sąd krajowy przedmiotowego roszczenia zwrócił uwagę Rzecznik TSUE, który w swojej opinii z dnia 16 lutego 2023 r., ws. o sygn. C-520/21 wskazał, że:
„Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nie stoi na przeszkodzie przepisom prawa krajowego ani orzecznictwu krajowemu, w którym dokonuje się ich wykładni, na podstawie których konsumentowi ułatwia się dochodzenie roszczeń wykraczających poza zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych na podstawie nieważnej umowy kredytu hipotecznego, oraz zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty. Jednak do sądu odsyłającego należy ustalenie, w świetle prawa krajowego, czy konsumenci mają prawo dochodzić tego rodzaju roszczeń oraz, jeżeli tak jest, rozstrzygnięcie o ich zasadności”.
Ponadto sam TSUE w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r., w sprawie o sygn. C-520/21 zważył, że:
„art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:
– nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności”.
Wystąpienie przez Konsumentów z przedmiotowym roszczeniem na chwilę obecną nie wydaje się z góry na skazane na porażkę. Nasza Kancelaria prowadzi już sprawy o “odszkodowanie” po unieważnieniu umowy kredytu frankowego.
W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy Państwa do kontaktu!